Salamlaşmanın da lüğəti olur?
20.04.2023 [11:04]
Nəyə görə insanlar dialoqlarına salamla başlayırlar? Salamlaşmaq insanlar arasındakı münasibətləri möhkəmləndirən, onları bir-birinə sevdirən ədəb qaydalarından biridir. Salamlaşmaqla insan qarşı tərəfə öz diqqətini, hörmətini göstərir. Hər bir ölkənin isə özünəməxsus, fərqli mədəniyyəti var. Bu səbəbdən də insanlar salamlaşarkən əslində, xalqının, mənsub olduğu ölkənin mədəniyyətini, adət-ənənəsini ünsiyyətlərində əks etdirirlər.
Necə, harada yaşadığımızla bağlı olaraq salamlaşma adət-ənənəsi fərqli olur. Elə ölkələr var ki, onlarda adi salamlama üsulu ilə yanaşı, öz tarixi keçmişlərinə aid olan salamlaşma qaydaları hələ də yaşayır. Bəzən danışıq dilindən yox, jest və mimikalarla da salamlaşmaq mümkündür. Əl sallamaq, göz qırpmaq, əyilmək isə salamlaşmanın hərəkətlə olan formalarıdır.
Sadə, fərqli və maraqlı...
Azərbaycanda “salam”, “xoş gəlmisiniz”, “hər vaxtın xeyr” kimi sözlərlə salamlaşırlar. Adət-ənənəmizə görə salamlaşmayan və ya salamı almayan şəxsin hörmətsizlik etdiyi düşünülür. El arasında “Allahın salamıdır” deyimi də var ki, bu da xalqın dininə, ənənələrinə sadiqliyinin göstəricisidir. Hətta Qurani-kərimdə qeyd olunub ki, “Salam” Allahın 99 adından biridir...
Qardaş ölkə Türkiyədə bizdən fərqli olaraq böyüklərin əli öpülərək alnı üzərinə qoyulur. Ancaq digər yaş qrupunun nümayəndələri ilə “mərhaba”, “ selam” kimi sözlər işlədirlər. Qonşu ölkə Rusiyada insanlar rastlaşanda bir-birinə sağlamlıq, dirilik arzulayırlar. Malayziyalılar adətən iki əllə bir-birinin barmaqlarına toxunduqdan sonra ovuclarını ürəklərinin üzərinə qoyurlar. Yunanıstanda insanlar yalnız tanışlarının çiyninə toxunaraq salam verirlər.
Tuvalu, Sakit Okeanda doqquz mərcan adasından ibarət Polineziya ölkəsidir. Xalqın ənənəvi salamı, yanaqlarını bir-birinə yapışdırıb dərindən nəfəs almaqdır. Botsvanada salam vermək üçün bir neçə sadə jest etməlisiniz. Sol əlinizi sağ dirsəyinizə qoyub, salam vermək üçün sağ qolunuzu uzatın. Səudiyyə Ərəbistanında insanlar adətən salamlaşmaq üçün burunlarını bir-birinə toxundurur və bir əlini digərinin çiyninə qoyurlar. Yeni Zelandiyanın maori xalqı iki nəfərin burnunu və alnını sıxaraq salamlaşma ənənəsinə malikdir. Bu salamlama “Hongi” adlanır. Hindistanda insanlar ‘Namaste’ sözündən istifadə edərək salamlaşırlar. Onlar da bu sözü əllərini yuxarı qaldıraraq, ovuclarını bir araya gətirməklə ifadə edirlər. Taylandlıların “vai” adlandırdıqları salamlamaları əslində hindlilərə bənzəyir. Başınızı əyərək salam verə bilərsiniz ki, baş barmaqlarınız çənəyə, digər barmaqlarınızın ucları alnınıza toxunsun. Yaponlar bir-birlərinə boyun əyərək salam verirlər. Ancaq insanın vəzifəsindən, yaxınlığından aslı olaraq duruşun müddəti arta bilər. Filippinlilərin böyüklərə hörmət göstərmək üçün “mano” adlı salamlama üsulu var. Türk xalqı kimi onlar da yaşca böyük olan insanların əllərini tutub alnına qoyub salam verirlər. Tibetdə dil çıxarsaq, heç kəs bizə mənfi yanaşmaz. Çünki onlarda bu hərəkət kimisə salamlamanın bir növüdür. Onlar salamlaşan zaman sağ əllə papaqlarını çıxarır, sol əllərini isə qulağın arxasına qoyub dillərini göstərirlər. Bu salamlaşma növünün qədim tarixə gedən çox maraqlı bir kökləri var. Qədim miflərə görə, insanlara qarşı çox zalım və qəddar kral Lanq Darmanın dili etdiyi pisliklərdən qaralmışdı və insanlar bir-birilərinə dil göstərərkən nə dərəcədə xoşniyyətli və təmiz fikirli olduqlarını sübut edirlər. Almanlar öpüşməyi sevməyən bir xalqdır, hətta “soyuq” millət kimi də tanınırlar. Onlar da qaydaya görə saat 12-yə qədər “Sabahın xeyir” 12-dən 17-yə qədər “Günortan xeyir”, sonra isə “Axşamın xeyir” deyirlər, ancaq bəzən adi salamla da kifayətlənə bilirlər. Almanlar həddindən artıq mehriban və sevgi hissi ilə dolu insanlara pis baxırlar, onları “sırtıq” adlandırırlar. Afrikanın bəzi tayfalarında insanlar üzbəüz gəldikləri zaman tüpürürlər, bu onlarda ədəbsizlik yox, hörmət göstəricisi sayılır. Maraqlı bir salamlaşma növündən birini də Konqoda müşahidə etmək mümkündür. Bu ölkədə yaşayan insanlar salamlaşarkən əllərini bir- birinə doğru uzadıb, sonra onlara üfürməyə başlayırlar.
Salamlaşmanın ən ümumi forması isə əl sıxmaqdır. Ən çox rast gəlinən hal olduğuna görə sən heç vaxt insanların nə üçün əl sıxdıqları haqda düşünmürsən. Əl sıxmanın tarixi Yunanıstanla bağlıdır, e.ə 5-ci əsrə gedib çıxır. O sülh rəmzi olub və heç kimin silah gəzdirmədiyi mənasına gəlirmiş. Roma dövründə əl sıxma adətən qol tutma formasında olub. Bir-birinin qolundan tutaraq salamlaşma kiminsə paltarının qolunda bıçaq gizlətmədiyini yoxlamaq məqsədiylə edilib. Bəziləri deyir ki, əl sıxmaq orta əsr Avropasına aiddir. Cəngavərlər gizlədilmiş silahları yerə salmaq məqsədiylə bir-birlərinin əlin sıxırdılar. Əl sıxma dünyada geniş yayılsa da, ABŞ-da ona çox rast gəlinmir.
Son dövrlərə qədər yumruq toxundurmaq adətən atletlər və gənclərin işlətdiyi bir jest idi. İndi isə o böyüklər də daxil olmaqla insanlar arasında daha ümumi bir hal alıb. Aparılan tədqiqatların birinə əsasən Amerikada 49% insan ənənəvi salamlaşma olduğu üçün bu üsuldan istifadə edir.
Qeyd edək ki, 1973-cü ildən başlayaraq hər il 21 noyabr Beynəlxalq Salamlaşma Günü kimi qeyd olunur. “Salam”sözü isə ərəbcədən “sülh olsun” mənasını verir. İslama görə sadəcə ildə bir gün deyil, hər gün salamlaşma günüdür.
Şahanə XANKİŞİYEVA
Xəbər lenti
Hamısına bax
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 13:54
Gündəm
20 Sentyabr 13:39
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 13:22
Gündəm
20 Sentyabr 13:08
Gündəm
20 Sentyabr 12:56
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 12:51
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 12:38
Gündəm
20 Sentyabr 12:35
Gündəm
20 Sentyabr 12:16
Gündəm
20 Sentyabr 11:58
MEDİA
20 Sentyabr 11:35
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 11:24
Sosial
20 Sentyabr 11:19
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 11:06
Analitik
20 Sentyabr 10:53
Analitik
20 Sentyabr 10:34
Analitik
20 Sentyabr 10:15
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 09:54
Analitik
20 Sentyabr 09:29
Analitik
20 Sentyabr 09:12
Sosial
20 Sentyabr 08:56
Ədəbiyyat
20 Sentyabr 08:32
Gündəm
20 Sentyabr 00:34
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 23:19
Siyasət
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 21:14
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:42
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 19:07
Xəbər lenti
19 Sentyabr 18:49
Dünya
19 Sentyabr 18:25
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:00
Xəbər lenti
19 Sentyabr 17:54
Dünya
19 Sentyabr 17:19
Elm
19 Sentyabr 17:09
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:06
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:05
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:03
Dünya
19 Sentyabr 16:51
Dünya
19 Sentyabr 16:22
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:11
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:04
Dünya
19 Sentyabr 15:33
Dünya
19 Sentyabr 15:12
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:02
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:00
Dünya
19 Sentyabr 14:48
Formula 1
19 Sentyabr 14:47
Xəbər lenti
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:43
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:41
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:40
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:39
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:38
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:37
Dünya
19 Sentyabr 14:32
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:21
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:18
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:16
Dünya
19 Sentyabr 14:15
Dünya
19 Sentyabr 13:59
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:27
Dünya
19 Sentyabr 13:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:07
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:00
