Gender bərabərliyi...

Ana səhifə / MEDİA / Gender bərabərliyi...

Gender bərabərliyi...

19.09.2023 [11:21]

Yalnız qadınların yox, kişilərin də hüququ pozulur

Məlum olduğu kimi, gender bərabərliyi ictimai həyatın siyasi, iqtisadi, mədəni və digər sahələrində kişi və qadınların bərabərliyini nəzərdə tutur. Gender tendensiyası müxtəlif ölkələrdə özünü fərqli formalarda büruzə verib. Bütün sahələrdə qərar qəbul edilərkən gender bərabərliyinə nail olmaq üçün inkişaf etmiş Avropa dövlətlərində belə bir sıra qanunlar qəbul edilib, müəyyən addımlar atılıb. Amma hələ də dünya üçün gender bərabərliyinin təminatı aktual problem olaraq qalır.

Tarixə nəzər salsaq, XX əsrdən başlayaraq Azərbaycan qadının cəmiyyətdə rolunun artdığını görərik. 1908-ci ildə Azərbaycanda ilk qadın xeyriyyə cəmiyyətinin yaradıcısı Həsən bəy Zərdabinin həyat yoldaşı Hənifə Məlikova olub. Həmidə Məmədquluzadə beynəlxalq konfransda çıxış etmiş ilk Azərbaycan qadını idi, o, oğlanların və qızların birlikdə təhsil aldığı ilk məktəbin əsasını qoyub.

1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qəbul etdiyi İstiqlal Bəyannaməsi bərabərhüquqluluq prinsipini, seçmək və seçilmək hüququnu təsbit edib. Bununla da Azərbaycan Şərqdə qadınlara seçmək və seçilmək hüququ verən ilk ölkə kimi tarixə düşüb. Nəzərə alaq ki, ABŞ kimi demokratik dövlətdə qadınlara səsvermə hüququ 1920-ci ildə, Fransada isə 1944-cü ildə verilib. O zamanlar bu, Azərbaycan üçün təkcə Şərqdə deyil, həmçinin dünyada əsl inqilab demək idi.

1988-ci və daha sonrakı illərdə ölkəmizdə baş verən mürəkkəb siyasi hadisələrdə qadınlar kişilərlə bərabər öz fəallığını nümayiş etdiriblər. Həmçinin Qarabağda gedən qızğın döyüşlərdə ön cəbhədə kişilərlə bərabər qadınlarımız da düşmənə qarşı savaşıblar.

Mövzu barədə “Yeni Azərbaycan”a açıqlama verən Gender Bərabərliyi və Qadın Təşəbbüsləri İctimai Birliyinin (GBQT) rəhbəri Ülviyyə Məmmədovanın fikrincə, Azərbaycanda gender bərabərliyi tam təmin oluna bilməz: “Çünki müsəlman ölkəsiyik. İstər-istəməz qadınlar və kişilər fərqli yerdədir. Lakin artıq Azərbaycanda da qadınların biznes kreditləri götürüb iş qurduğu, sahibkarlığa qoşulduğu müşahidə edilir.

Təəssüf ki, bəzən gender bərabərliyi dedikdə aydın olaraq nəyin nəzərdə tutulduğu başa düşülmür. Çünki bir çoxu gender bərabərliyi anlayışını “qadın və kişilərin sayı eyni olmalıdır” kimi dərk edir. Bu isə tamamilə yanlış yanaşmadır. Mən “gender bərabərliyi” yox, “gender münasibətləri” ifadəsinin işlədilməsinin tərəfdarıyam. Çünki insan təbiətinə uyğun olaraq istər evdə, istərsə də kollektivdə kişi və qadın bir-birini tamamlayır”.

Yanlış təbliğatlar...

Ü.Məmmədovanın sözlərinə görə, bəzi hallarda yanlış təbliğat səbəbindən gender bərabərliyi adı altında bir çox ailənin dağıldığına şahid oluruq: “Ailə dəyərlərini qorumaq üçün Azərbaycan xalqı bu adət-ənənəni nəsildən-nəslə ötürüb, qoruyub, saxlayıb. Ancaq bəzən mentalitetlə ailə dəyərləri səhv salınır. Mentaliteti insanların yaratdığını bilmək mütləqdir. Ailə dəyərləri isə qədimdən bu günümüzə qədər nəsildən-nəslə ötürülərək gəlib çatıb.

Qadın və kişinin özünə xas xüsusiyyətləri var. Bu xüsusiyyətlər bir-birini tamamladıqda gözəl olur. Təəssüflər olsun ki, ölkəmizdə gender bərabərliyi adı altında yanlış təbliğat aparılır. Bu da dağıdıcı xarakter daşıyır. Ölkəmiz və ümumiyyətlə, Şərq ölkələri üçün gender fəlsəfəsi tamamilə yeni əsaslarla işlənməlidir. Ərazidən, regiondan, ölkədən asılı olaraq gender məsələləri ahəngdar bərabərliyi tamamlayacaq şəkildə nizamlanmalıdır”.

Kişilərin də hüququ pozulur

Birlik sədri qeyd edib ki, gender bərabərliyinin təmini üçün görülən işlərdən, xüsusilə, regionlarda yaşayan qadınlar o qədər də məlumatlı deyillər: “Qadınların evlə bağlılığı, ana olaraq məsuliyyətlərinin daha çox olmasından irəli gələn problemlər onlara imkan vermir ki, qabağa getsinlər. Düşünmürük ki, kişi üzərinə daha çox məsuliyyət götürməlidir. Sadəcə ailədə məsuliyyət bölüşdürülməlidir. Biz iş mexanizmimizi dəyişməyi düşünürük, həmişə deyirik ki, ancaq qadınlar eşidir, kişilər qəbul etmir. Kişilərin maarifləndirilməsinə ehtiyac var ki, bu, onların düşüncə tərzinin dəyişməsinə təsir göstərsin.

Gender bərabərliyi ilə bağlı ölkəmizdə boşluqlar var. Məsələ ətrafında ciddi işlər görülməlidir. Bir çox hallarda gender bərabərliyi deyəndə insanlar bunu yalnız qadın hüquqlarının qorunması kimi başa düşür. Lakin bir məqamı etiraf edək ki, cəmiyyətdə yalnız qadınların deyil, eyni zamanda kişilərin də hüquqları pozulur. Əsas olaraq öz konsepsiyamız olmalıdır. Maarifləndirmə işləri aparılmalı, istər bağçalarda, istər məktəblərdə, istərsə də ali təhsil müəssisələrində tədbirlər keçirilməlidir. Eyni zamanda gender məsələlərinin mahiyyəti cəmiyyətin yetişən gəncliyinə başa salınmalıdır”.

Yeganə BAYRAMOVA

Məqalə “Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyi”nin maliyyə dəstəyi ilə “Gender, ailə və demoqrafiya məsələlərinin işıqlandırılması” istiqaməti üzrə hazırlanmışdır

Paylaş:

Baxılıb: 94 dəfə