“Metsamor” stansiyası təcili bağlanmalıdır
02.11.2012 [01:07]
Bu stansiyada hər hansı ciddi qəzanın baş verəcəyi təqdirdə region dövlətlərinin əhalisinin, təbiətinin və sosial-iqtisadi həyatının böyük zərər görməsi qaçılmaz ola bilər
Ermənistandakı köhnə və vacib təhlükəsizlik tələblərinə cavab verməyən “Metsamor” atom elektrik stansiyasının (AES) ciddi regional fəlakət mənbəyi olması məlumdur. Stansiyanın fəaliyyət müddətinin 2016-cı ildə başa çatması nəzərdə tutulsa da, Ermənistan hökuməti AES-in istismar müddətini 2023-cü ilədək uzatmaq qərarına gəlib. Bu xəbər regionda güclü radiasiya təhlükəsi ilə bağlı narahatlığı daha da artırıb. Azərbaycan “Metsamor” AES-in fəaliyyətini davam etdirməsinə dəfələrlə rəsmi şəkildə və ictimaiyyət səviyyəsində etirazını bildirib, müxtəlif beynəlxalq təşkilatlara bununla bağlı müraciətlər edilib.
Bu günlərdə isə Türkiyə rəhbərliyi və ictimaiyyəti bu ölkə sərhədindən cəmi 16 kilometrlik məsafədə yerləşən AES-in fəaliyyətinə növbəti dəfə kəskin etiraz mövqeyini ortaya qoyub. Belə ki, Türkiyənin energetika və təbii sərvətlər naziri Taner Yıldız səsləndirdiyi bəyanatında regiondakı bütün ölkələr üçün təhlükə olan “Metsamor” atom elektrik stansiyasının dərhal bağlanmasını tələb edib.
AES-in bağlanmasına çalışan rəsmi Ankara ən yaxşı halda stansiyanın yenidən qurulmasının, müasirləşdirilməsinin tərəfdarıdır. “Metsamor” AES-in yaratdığı təhlükə ilə bağlı qardaş ölkə mətbuatında da silsilə yazılar dərc olunur. “Hürriyət” qəzetində dərc edilən yazıda qeyd olunur ki, Türkiyə Böyük Millət Məclisində “Metsamor” AES-in ətraf mühitə göstərdiyi mənfi təsirin qiymətləndirilməsi üçün komissiyanın yaradılması gözlənilir. Bəzi məlumatlara görə, artıq Türkiyənin Ermənistanla sərhəd bölgələrində mutasiyaya uğrayan heyvanlara rast gəlinir, sərhəd boyu bitki örtüyü quruyub, yeni dünyaya gələn uşaqlarda isə ciddi xəstəliklər müşahidə edilir.
Bu arada, Türkiyənin Avrasiya Strateji Təhlil Mərkəzi ölkənin qeyri-hökumət təşkilatlarını (QHT) Ermənistandakı “Metsamor” AES-nin region üçün ciddi təhlükə kəsb edən bir obyekt kimi fəaliyyət göstərməsinə qarşı etiraz aksiyalarına başlamağa çağırıb. Mərkəzin rəhbəri Hatəm Cabbarlı öz məruzəsində göstərir ki, “Metsamor” AES-də mümkün qəza regionda qlobal ekoloji fəlakətə səbəb ola bilər ki, bu da Gürcüstan, Türkiyə, İran və Azərbaycana təsir göstərə bilər. Qeyd edək ki, bir sıra yerli təşkilatlar artıq bu çağırışı dəstəkləyiblər.
“Metsamor” AES təhlükəsizlik tələblərinə cavab vermir
Əvvəlcə qeyd edək ki, “Metsamor”, bəzən də “Oktemberyan” adlandırılan atom elektrik stansiyası İrəvandan 30 kilometr məsafədə Metsamor şəhərində yerləşir. Hazırda Ermənistanda istehsal olunan elektrik enerjisinin 30-40 faizi onun payına düşür. Stansiyanın birinci bloku 1976-cı ildə, ikincisi isə 1980-ci ildə istismara verilib. Sözügedən AES dünyada seysmik cəhətdən ən aktiv zonalardan birində yerləşir. 1988-ci ilin dekabrında 26 min nəfərin həyatına son qoyan dağıdıcı zəlzələdən sonra stansiyaya ciddi ziyan dəyib və sonrakı üç ayda radiasiya sızması baş verib. Ermənistan hakimiyyəti 1989-cu ildə stansiyanı bağlayıb, lakin 1993-cü və 1995-ci illərdə bloklar yenidən açılıb.
Digər tərəfdən, “Metsamor” AES 40 ilə yaxındır ki, fəaliyyət göstərir. Əvvəlki dövrlərdə tikilən stansiyaların istifadə müddətinin 30 il olduğunu nəzərə alsaq, fəaliyyətini başa vurmuş “Metsamor” AES-in istismarının bundan sonra 10 il də davam etdirilməsinin nə dərəcədə təhlükəli olduğu ortaya çıxır. Müasir AES-lərlə müqayisədə bu stansiyanın ətraf mühiti çirkləndirmə dərəcəsi də xeyli yüksəkdir.
“Metsamor” AES-in təhlükəliliyini artıran ən mühüm amillərdən biri stansiya tikilərkən nüvə reaktorlarını əhatə edən binanın üzərinin poladdan, yaxud betondan olan hermetik təbəqə ilə örtülməməsidir. Bu təbəqə reaktorları mümkün zərbələrdən qorumaqla yanaşı, qəza baş verdikdə, radiasiyanın ətrafa yayılmasının qarşısını almaq gücündədir. “Metsamor” AES isə nüvə reaktorlarının qoruyucu örtüyü olmayan dünyada çox az sayda stansiyalardan biridir.
Belə təhlükəli stansiyalar isə getdikcə azaldılır. Məsələn, Litvada 1983-cü ildə istifadəyə verilən və ölkənin elektrik enerjisinə olan tələbatının 70 faizini ödəyən İqnalina atom elektrik stansiyasının yaratdığı təhlükə nəzərə alınaraq, 2004-cü ildə fəaliyyəti dayandırıldı. Həmin ildən ləğvinə başlanan stansiyanın hər iki reaktorunun söküntüsünün 2030-cu ilədək tam başa çatdırılacağı gözlənilir. Onun yerində müasir təhlükəsizlik tələblərinə cavab verən yeni AES-in tikilməsi planlaşdırılır.
Ermənistan stansiyanın fəaliyyətinin dayandırılması öhdəliyinə əməl etmir
Qeyd edək ki, İqnalina stansiyasının sökülməsi Litvanın Avropa İttifaqına daxil olarkən götürdüyü öhdəlik və qurumdan aldığı maliyyə dəstəyi əsasında həyata keçirilir.
Ermənistan da 2001-ci ilin yanvarında Avropa Şurasına daxil olarkən “Metsamor” AES-in fəaliyyətini dayandırmaq öhdəliyini üzərinə götürüb. Avropa İttifaqı bu məqsədlə Ermənistana maliyyə yardımı da təklif edib. Aİ-nin və ABŞ-ın təzyiqləri nəticəsində Ermənistan rəhbərliyi 2007-ci ildə stansiyanı dayandırmağa razılıq verib, lakin bu istiqamətdə real addım atılmayıb. Aİ dəfələrlə “Metsamor” stansiyasının da aid olduğu VVER-440 modelli AES-lərin keçmiş SSRİ tərəfindən tikilən stansiyalar içərisində “ən köhnə və etibarsız” adlandırıb.
Yeni AES-in tikilməsi ilə bağlı Rusiya və ABŞ Ermənistana yardım etmək niyyətlərini ortaya qoyublar. Ermənistan rəsmiləri əvvəlki illərdə yeni stansiyanın tikintisinin 2011-ci ildə başlayacağı barədə bəyanatlar versələr də, bu, özünü doğrultmayıb.
Görünən odur ki, Ermənistan bütün alternativ imkanlardan imtina edərək, təhlükəli “Metsamor” stansiyasının istismarını uzun illər davam etdirmək niyyətindədir. Bu stansiyada hər hansı ciddi qəzanın baş verəcəyi təqdirdə region dövlətlərinin əhalisinin, təbiətinin və iqtisadi həyatının böyük zərər görməsi qaçılmaz ola bilər. Bu səbəbdən də, həm region dövlətləri, həm qlobal güclər, həm də beynəlxalq təşkilatlar “Metsamor” AES-in bağlanması ilə bağlı Ermənistandan öhdəliyinə əməl etməsini tələb etməli, bu məqsədlə siyasi təzyiq göstərməli, lazımi hüquqi addımlar atmalıdır.
Hülya MƏMMƏDLİ
Xəbər lenti
Hamısına bax
Analitik
20 Sentyabr 10:34
Analitik
20 Sentyabr 10:15
YAP xəbərləri
20 Sentyabr 09:54
Analitik
20 Sentyabr 09:29
Analitik
20 Sentyabr 09:12
Sosial
20 Sentyabr 08:56
Ədəbiyyat
20 Sentyabr 08:32
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 23:19
Siyasət
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 21:14
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:42
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 19:07
Xəbər lenti
19 Sentyabr 18:49
Dünya
19 Sentyabr 18:25
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:00
Xəbər lenti
19 Sentyabr 17:54
Dünya
19 Sentyabr 17:19
Elm
19 Sentyabr 17:09
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:06
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:05
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:03
Dünya
19 Sentyabr 16:51
Dünya
19 Sentyabr 16:22
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:11
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:04
Dünya
19 Sentyabr 15:33
Dünya
19 Sentyabr 15:12
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:02
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:00
Dünya
19 Sentyabr 14:48
Formula 1
19 Sentyabr 14:47
Xəbər lenti
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:43
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:41
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:40
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:39
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:38
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:37
Dünya
19 Sentyabr 14:32
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:21
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:18
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:16
Dünya
19 Sentyabr 14:15
Dünya
19 Sentyabr 13:59
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:27
Dünya
19 Sentyabr 13:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:07
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:58
Dünya
19 Sentyabr 12:27
Gündəm
19 Sentyabr 12:25
Gündəm
19 Sentyabr 12:23
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:10
Dünya
19 Sentyabr 12:08
Dünya
19 Sentyabr 11:53
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:37
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:06
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:58
Gündəm
19 Sentyabr 10:58
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:53
