“Amerika” partiyası yaranır
08.07.2025 [10:15]
Mask hakimiyyətə iddialı olacaq
ABŞ-da klassik siyasi qüvvələrə alternativ yeni siyasi partiya meydana çıxır. Bu partiyanın ABŞ-da keçiriləcək növbəti prezident və Konqres seçkilərində iştirak edəcəyi gözlənilir. Belə ki, dünyanın ən zəngin adamı, ABŞ Hökumətinin Səmərəliliyi Departamentinin sabiq rəhbəri İlon Mask siyasi partiya yaratdığını elan edib. ABŞ-ın kosmik nəqliyyat şirkətinin qurucusu və baş icraçı direktoru, o cümlədən TESLA şirkətinin rəhbəri İlon Mask iyulun 6 - da öz “X” sosial şəbəkəsində qeyd edib ki, onun rəhbərlik edəcəyi partiya ölkəyə azadlıq gətirəcək. “İkidən 1 fərqlə, yeni siyasi partiya istəyirdiniz və olacaq. Ölkəmizin xərclər və rüşvətxorluq üzündən iflasa uğradığı bir vəziyyətdə məlum olur ki, biz demokratiya deyil, birpartiyalı sistemdə yaşayırıq. Bu gün “Amerika Partiyası” azadlığınızı sizə qaytarmaq üçün quruldu,” - deyə İ.Mask öz hesabında vurğulayıb. Xatırladaq ki, sahibkar İlon Mask partiyasını elan etməməmişdən əvvəl “X” platformasında ölkədə yeni bir siyasi partiya yaratmaq zərurəti ilə bağlı sorğu keçirmişdi. O, bu sorğu ilə bir çoxlarına ABŞ-da ikipartiyalı sistemin sınaqdan keçirildiyi və xalqın daha geniş siyasi çeşidə ehtiyacı olduğunu diqqətə çatdırıb - ikipartiyalı sistemə alternativ institutun yaradılmasının zərurətini vurğulayaraq “Amerika” partiyası yaratmalıyıqmı?” adlı sual ünvanlayıb. Sual ünvanlandıqdan sonra, yalnız bir neçə saat ərzində 81 mindən çox istifadəçi sorğuda iştirak edib və bu müddət ərzində səs verənlərin 64,8 faizi yeni siyasi partiyanın əsasının qoyulmasını məqbul hesab edib.
Qeyd edək ki, ABŞ-da 200 ildən çoxdur ki, ikipartiyalı sistem mövcuddur - 1789-ci ildən bəri iki siyasi partiya - Demokratlar və Respublikaçılar ölkənin siyasətində dominant rol oynayırlar. Sol-mərkəzçi Demokratlar sosial ədalət, səhiyyə və bir çox sosial-iqtisadi məsələlərdə liberal islahatların aparılmasının tərəfdarıdırlar, sağ-mərkəzçi Respublikçılar dövlətin iqtisadiyyata müdaxiləsinin məhdudlaşdırılması, vergilərin azadılması və fərdi azadlıqların artırılmasına üstünlük verirlər, o cümlədən ənənəvi mühafizəkar xəttin təbliğatçısıdırlar. ABŞ-da bir neçə kiçik siyasi partiyalar da mövcuddur. Lakin bu partiyaların ölkənin siyasi ictimaiyyətində böyük gücə çevrilmələri üçün imkanları yoxdur. Artıq sosial şəbəkələrdə iddialar dolaşır ki, Maskın partiyasının əsas prinsipləri arasında iqtisadi liberalizm, sosial bərabərlik və daha şəffaf idarəetmənin təbliğatı üstünlük təşkil edəcək.
Yeni partiya ABŞ-da siyasi parçalanma yarada bilər?
Məsələ ilə bağlı politoloq Tural İsmayılov “Yeni Azərbaycan” qəzetinə şərhində qeyd edib ki, Maskın yaratdığı siyasi partiya Amerika siyasi sistemində qeyri-ənənəvi bir dalğa yarada bilər. Ekspertin sözlərinə görə, Maskın texnologiya sahəsindəki nüfuzu və kütlə psixologiyasına təsir gücü seçicilərin diqqətini çəkməyə qadirdir. “Xüsusən gənc və texnologiyaya meyilli elektorat üçün o, siyasi elitalara alternativ kimi görünür. ABŞ-da mövcud ikipartiyalı sistem uzun illərdir sabitlik gətirsə də, eyni zamanda monolit və dəyişməz siyasi mədəniyyət yaradıb. Belə bir şəraitdə “üçüncü güc” kimi çıxış edən hər kəs potensial təhlükə vəd edir - sistem üçün də, seçki balansı üçün də. Maskın partiyası respublikaçılardan narazı olanları, demokratlardan bezmiş müstəqil seçiciləri cəlb edə bilər. Bu da köhnə partiyalarda parçalanma riskini artırır. İctimai qütbləşmə artıq pik həddədir və belə bir təşəbbüs həmin qütbləşməni daha da dərinləşdirə bilər,” - deyə T.İsmaylov vurğulayıb ki, Maskın şəxsi xarizması və qeyri-adi ritorikası siyasi debatlarda yeni ton formalaşdıra bilər: “O, təkcə partiya deyil, siyasi davranış modellərini də dəyişə bilər. Lakin siyasi institutlar hələ də klassik strukturlara əsaslanır və fərdi kultlardan daha çox partiya sisteminə bağlıdır. Mask öz partiyasını brend kimi təqdim etsə də, bu, yetərli deyil - əsl siyasi uğur üçün davamlılıq, ideoloji platforma və təşkilatlanma lazımdır. ABŞ seçicisinin mühüm hissəsi hələ də ənənəvi partiya loyallığına sadiqdir. Maskın partiyası müvəqqəti yüksəliş yaşasa da, sistemin içində qalıcı yer tutmaya da bilər. Amma bir həqiqət dəyişməzdir: o, artıq siyasi sistemə təzyiq elementi kimi daxil olub. Bu isə az deyil”.
Mask hansı maneələrlə üzləşəcək?
Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin siyasi eksperti Mətin Məmmədli qəzetimizə şərhində bildirib ki, ABŞ-da ənənəvi iki partiyaya alternativ olan yeni siyasi partiyanın yaranması və fəaliyyət göstərməsi üçün zəmin var. Ekspert qeyd edib ki, Amerika gəncləri arasında İlon Maska rəğbət bəsləyənlər çoxdur. “Hesab edirəm ki, Maskın partiyasının ətrafına Respublikaçılar və Demokratlardan narazı olanlar cəmləşəcək. Bu partiyanı dəstəkləyənlər arasında gənclər çoxluq təşkil edə bilər. Lakin burada xüsusi məqamları da nəzərə almaq lazımdır. Tramp administrasiyası Maskın rəhbərlik edəcəyi partiyanın fəaliyyətinə ciddi əngəllər yaradacaq. Çünki nəzərə almaq lazımdır ki, Maskın “Amerika” partiyası ideoloji baxımdan Respublikaçılara yaxın olacaq. Belə bir partiyanın əsasının qoyulması Respublikaçıların sosial bazasına zərbə vura bilər. Bu, Trampı və komandasını narahat etməyə bilməz. Eyni zamanda Mask digər maneələrlə üzləşəcək. ABŞ-ın mövcud seçki sistemi ölkənin idarəçiliyində üçüncü bir siyasi qüvvənin ortaya çıxmasına imkan vermir. Seçki sistemi ilə paralel olaraq institusional baryerlər də var. Bununla yanaşı, ABŞ-da media resursları demək olar ki, iki partiyanın əlində cəmləşib”.
Yunis ABDULLAYEV
Xəbər lenti
Hamısına bax
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 23:19
Siyasət
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:15
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 22:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 21:14
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:42
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 20:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 19:07
Xəbər lenti
19 Sentyabr 18:49
Dünya
19 Sentyabr 18:25
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 18:00
Xəbər lenti
19 Sentyabr 17:54
Dünya
19 Sentyabr 17:19
Elm
19 Sentyabr 17:09
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:06
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:05
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 17:03
Dünya
19 Sentyabr 16:51
Dünya
19 Sentyabr 16:22
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:11
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 16:04
Dünya
19 Sentyabr 15:33
Dünya
19 Sentyabr 15:12
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:02
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:01
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 15:00
Dünya
19 Sentyabr 14:48
Formula 1
19 Sentyabr 14:47
Xəbər lenti
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:46
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:43
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:41
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:40
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:39
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:38
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:37
Dünya
19 Sentyabr 14:32
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:21
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:18
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 14:16
Dünya
19 Sentyabr 14:15
Dünya
19 Sentyabr 13:59
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:27
Dünya
19 Sentyabr 13:10
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:07
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 13:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:58
Dünya
19 Sentyabr 12:27
Gündəm
19 Sentyabr 12:25
Gündəm
19 Sentyabr 12:23
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 12:10
Dünya
19 Sentyabr 12:08
Dünya
19 Sentyabr 11:53
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:37
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:17
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:06
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 11:00
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:58
Gündəm
19 Sentyabr 10:58
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:53
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:52
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:50
Analitik
19 Sentyabr 10:45
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:41
YAP xəbərləri
19 Sentyabr 10:39
Siyasət
19 Sentyabr 10:37
Hadisə
19 Sentyabr 10:36
