118 yaşlı “Həyat”

Ana səhifə / Xəbər lenti / 118 yaşlı “Həyat”

118 yaşlı “Həyat”

07.06.2023 [11:25]

Fikir, düşüncə və mübarizə salnaməsi...

Mətbuat tariximizdə xüsusi yeri, özünəməxsus dəst-xətti ilə seçilən nümunələrindən biri “Həyat” qəzetidir. Həyata çox ziddiyyətli, təlatümlü mürəkkəb dövrdə qədəm basan bu mətbu orqanı jurnalistika tariximizin araşdırmaçıları 1905-1906-cı illərin fikir, düşüncə və mübarizə salnaməsi adlandırırlar. Qəzetin təməlini quranlar milli ictimai-siyasi fikrin üç nəhəngi - Əlimərdan bəy Topçubaşov, Əhməd bəy Ağaoğlu və Əli bəy Hüseynzadə idi. Qəzetin nəşrini isə azərbaycanlı milyonçu, mesenat Hacı Zeynalabdin Tağıyev maliyyələşdirirdi.

Bütün türk dünyasının mücahidi adlandırılan Əli bəy Hüseynzadə yazırdı ki, “Əkinçi” cəmiyyətin bir gözüdürsə, “Həyat” qəzeti onun ikinci gözüdür. Bu göz hələ işıqlı dünyaya açılmamış, çar hökuməti onu “kor” etmək üçün dəridən-qabıqdan çıxdı. Senzura ən çirkin əməllərinə belə əl atmaqdan çəkinmədi. Amma artıq ox yaydan çıxmışdı. 7 iyun 1905-ci ildə “Həyat” zühur etdi. Gəlişi ilə Azərbaycan ədəbi-mədəni mühitinə nur gətirən bu qəzet tezliklə demokratik milli ruhlu ziyalıların qərargahına çevrildi və sözün əsl mənasında türk ictimai fikrinə və milli kimlik anlayışına yeni bir həyat gətirdi. “Baş məqsədimiz - cəmiyyəti kamillik dövrünə aparan cismani və ruhani inkişafa xidmət etməkdir” - deyə yola çıxan “Həyat”çılar buna nail də oldular.

Qəzet Azərbaycan türkcəsində nəşr olunurdu və nəşrinin ilk sayından sonra “Həyat”ın dili müzakirə obyektinə çevrildi və bu, açıq-aşkar polemikalara gətirib çıxardı. “Həyat” nəşr olunan ilk gündən Azərbaycan ziyalılarının günün aktual mövzularına dair çıxış etdiyi tribunaya çevrildi. Eyni zamanda Bakıda Azərbaycan türkcəsində qəzetin çıxması ermənilərin kəskin reaksiyasına səbəb oldu.

Ermənilər Əli bəy Hüseynzadə və Əhməd bəy Ağaoğlu birliyinin nəticəsində real bir qüvvənin formalaşdığını və “Həyat” qəzetinin bu birliyin nəticəsində ortaya çıxdığının fərqində idilər. Buna görə də “Həyat”ın çapının dayandırılması üçün Qafqaz canişinliyinə müraciət etdilər.

“Həyat”ın yaradıcı heyəti “qatı islamın tərəfdarları” kimi günahlandırıldı və antierməni təbliğatı nəticəsində Qafqazda müsəlman fanatizminin alovlanacağı iddia edildi. Tarix də göstərdi ki, “Həyat”çıların əsas yaradıcılıq yolu ədəbiyyat, mətbuat və fəlsəfəyə xidmət, həmçinin sosial kredosu azadlıq və milli birlik idi. Bu birliyə kölgə salmaq istəyənlər mənfur istəklərinə çatdılar. 1906-cı il sentyabrın 3-dək “Həyat”ın sadəcə 325 nömrəsini buraxmaq mümkün oldu.

1905-1906-cı illərin fikir, düşüncə və mübarizə salnaməsi adına layiq idi. Bu gün Tarix Muzeyində “Həyat” qəzetinin ilk sayı qorunur.

Qeyd edək ki, AMEA-nın Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Sənədli mənbələr fondunda atlas parça üzərində çap edilmiş “Həyat” qəzetinin ilk sayı və Tağıyevin mətbəəsində açıq qəhvəyi ipək parçası üzərində çap edilmiş 89-cu sayı qorunur.

Paylaş:

Baxılıb: 196 dəfə