20 Yanvar hadisələri: Tarixi yaddaş və milli birliyin təcəssümü

Bakı:

21°C

60%

5m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / YAP xəbərləri / 20 Yanvar hadisələri: Tarixi yaddaş və milli birliyin təcəssümü

20 Yanvar hadisələri: Tarixi yaddaş və milli birliyin təcəssümü

20.01.2025 [18:11]

Meydanəli Yolçiyev,

YAP Daşkəsən rayon təşkilatının sədri

1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələri xalqın müstəqillik mübarizəsinin təcəssümü olmaqla yanaşı, həm də Sovet rejiminin amansız hərbi müdaxiləsinin bariz nümunəsidir.

1980-ci illərin sonlarından etibarən erməni separatizmi və rəsmi Moskvanın bu məsələdə qeyri-adekvat mövqeyi Azərbaycanda narazılıqla qarşılandı. Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı ədalətsiz yanaşmalar, ermənilərin Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə təhdidləri və Sovet rəhbərliyinin qərəzli siyasəti xalqın qəzəbini artırdı. Bu dövrdə Bakıda və digər bölgələrdə müstəqillik tərəfdarlarının kütləvi mitinqləri təşkil olunurdu.

Xalqın artan mübarizə ruhundan təşvişə düşən SSRİ rəhbərliyi Bakıya hərbi müdaxilə qərarına gəldi. Formal olaraq “ictimai qayda-qanunun bərpası” adı altında həyata keçirilən bu əməliyyat əslində Azərbaycanın müstəqillik hərəkatını boğmaq məqsədi daşıyırdı.

1990-cı ilin yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Sovet ordusunun ağır texnikası və hərbi birləşmələri Bakıya daxil oldu. Müdaxilə nəticəsində yüzlərlə insan, o cümlədən qadınlar, uşaqlar və yaşlılar həyatını itirdi. Rəsmi məlumata görə, 147 insan öldü, yüzlərlə insan yaralandı və itkin düşdü. Hərbçilər, hətta təcili yardım maşınlarını və mülki vətəndaşları belə hədəfə aldılar. Bu hadisələr zamanı şəhər infrastrukturu dağıdıldı, elektrik və kommunikasiya xətləri kəsildi. Əsas məqsəd xalqın mübarizə ruhunu qırmaq və Azərbaycanda formalaşan milli azadlıq hərəkatını məhv etmək idi.

Bu faciə Sovet İttifaqının daxilində güclü narazılıq yaratdı. Baltikyanı ölkələr, Gürcüstan və digər respublikalar öz milli azadlıq mübarizələrində daha da fəallaşdılar. 20 Yanvar faciəsi Azərbaycan xalqının tarixində dönüş nöqtəsi oldu. Bu hadisə xalqın milli şüurunu daha da gücləndirdi və müstəqillik yolundakı iradəsini möhkəmləndirdi.

Faciənin ertəsi günü - yanvarın 21-də Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək xalqla birgə olduğunu bildirdi, 20 Yanvar faciəsinə siyasi qiymət verdi, onun hüquqa, demokratiyaya, humanizmə zidd olduğunu, mərkəzin və o zamankı respublika rəhbərlərinin xəyanəti üzündən baş vermiş siyasi səhv olduğunu bəyan etdi. O, faciə ilə əlaqədar xalqımıza başsağlığı verdi və mətbuat konfransı keçirib Bakıdakı terror aktına rəvac verən hakimiyyət nümayəndələrini və hərbçiləri cinayətkar, onların dinc əhaliyə tutduqları divanı isə bütöv bir xalqa qarşı edilən tarixi cinayət adlandırdı. Bu tarixi çıxışın mətni Kremlin kəskin informasiya blokadası siyasətinə baxmayaraq, bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda yayıldı və geniş əks-səda doğurdu. Azərbaycan xalqının qəlbində ümid çırağı yandı.

20 Yanvar hadisələrindən sonra xalq daha bir gerçəkliyin şahidi oldu. Xalqın mübarizəsini, tökülən qanı siyasi niyyətləri üçün alətə çevirən Azərbaycan Xalq Cəbhəsinin başında duranların iç üzü açılmağa başlamışdı. Belə ki, 20 Yanvar hadisələrinə siyasi qiymət verilməsi tələbi ilə dəfələrlə çıxış edən Azərbaycan Xalq Cəbhəsi hakimiyyətə gəldikdən sonra bu mövzunu unutdu. Onlar hakimiyyətdə olduğu dövrdə faciəyə siyasi qiymət vermək üçün öz imkanlarından istifadə etmədilər.

1994-cü il martın 29-da Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 20 Yanvar faciəsinə ali qanunvericilik orqanı – Milli Məclis səviyyəsində ilk dəfə siyasi-hüquqi qiymət verildi. Milli Məclisin qəbul etdiyi Qərarda 20 Yanvar faciəsinin günahkarları konkret qeyd olundu və bu qanlı aksiya Azərbaycanda milli azadlıq hərəkatını boğmaq, xalqın inamını, iradəsini qırmaq üçün totalitar kommunist rejimi tərəfindən törədilmiş hərbi təcavüz və cinayət kimi qiymətləndirildi. Həmçinin, şəhidlərin xatirəsi əbədiləşdirildi, Şəhidlər Xiyabanında “Əbədi məşəl” abidə-kompleksi ucaldıldı. 20 Yanvar Ümumxalq Hüzn Günü elan edildi, şəhid ailələrinin, 20 Yanvar hadisələrində əlil olan şəxslərin sosial müdafiəsi gücləndirildi. Heydər Əliyevin Fərmanı ilə 1998-ci ildə “20 Yanvar Şəhidi” fəxri adı təsis edildi.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin müdrik siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev də şəhidlərin xatirəsinin uca tutulmasına, şəhid ailələrinin sosial məsələlərinin həllinə xüsusi diqqət göstərir. Dövlət başçısının “20 Yanvar şəhidinin ailəsi üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqaüdünün təsis edilməsi haqqında” 2006-cı il 19 yanvar tarixli Fərmanına əsasən, şəhid ailələrinə dövlət qayğısını artırmaq məqsədilə təqaüd verilir.

20 Yanvar hadisələri xalqın birliyini və dövlətçilik ənənələrinə sadiqliyini nümayiş etdirdi. Bu faciə yalnız bir xalqın ağrısı deyil, eyni zamanda, milli azadlıq və ədalət uğrunda mübarizənin qəhrəmanlıq salnaməsidir. Həmin hadisələrdən ötən 35 il ərzində Azərbaycan xalqı öz şəhidlərini ehtiramla yad edir və onların göstərdiyi fədakarlığı unutmur. Bu, təkcə bir tarix deyil, həm də Azərbaycanın müstəqil və güclü bir dövlət kimi formalaşmasının əsas sütunlarından biridir.

Paylaş:

Baxılıb: 269 dəfə