Dünya post-Bayden dövrünə “hazırlaşır”...

Bakı:

18°C

48%

6m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Xarici siyasət / Dünya post-Bayden dövrünə “hazırlaşır”...

Dünya post-Bayden dövrünə “hazırlaşır”...

18.07.2024 [10:33]

Hazırki ABŞ iqtidarının şansları yüksək dəyərləndirilmir

Dünyanın diqqətlə izlədiyi, yaxın gələcək üçün siyasi proseslərin əsas lokomotivi sayılacaq ABŞ-dakı prezident seçkilərinə dörd ay qalmış proses yeni inkişaf istiqaməti qazanıb. Bir neçə gün Pensilvaniyada Respublikaçılar Partiyasının prezidentliyə namizədi Donald Trampa edilmiş uğursuz sui-qəsd cəhdi seçki marafonuna mühüm təsirləri ilə yadda qalıb. Siyasi ekspertlərin iddiasına görə, bu uğursuz sui-qəsd cəhdi Trampın şansını yüksək dərəcədə artırıb - paralel olaraq, Demokratlar partiyası bu “güllə”dən daha çox ziyan çəkiblər.

Bu mənada, Qərbin aparıcı nəşrləri və siyasi analitikləri seçkiyə 4 ay qalmış artıq post-Bayden dövrünü təhlil etməyə başlayıblar. Aparılan təhlillərdə isə bir neçə məqam diqqət çəkir...

Siyasi kursda yeni ştrixlər....

Xüsusilə, Baydenin xarici siyasət kursunun ana xəttini təşkil edən qlobal yanaşmalardan fərqli olaraq mühafizəkar, başqa sözlə, ABŞ-ın milli maraqları müstəvisində yanaşma sərgiləyən Trampın atacağı addımların istiqaməti bir sıra komponentlər üzrə qruplaşdırılır:

- Ukrayna müharibəsinə baxış bucağı - yeni komandanın yanaşması birmənalı olaraq Bayden administrasiyası ilə üst-üstə düşmür;

- Avropaya baxış bucağı - “köhnə qitə” ilə münasibətlər NATO prizmasından çıxarılaraq çevik iqtisadi-ticari münasibətlər kontekstinə transfer edilir;

- Rusiyaya münasibət - Bayden administrasiyasının birmənalı qəbul etməmə siyasəti korrektə edilir və məsələlərin daha çox masa arxasında dialoq vasitəsilə həllinə çalışılır;

- Uzaq Şərq siyasəti - müttəfiqliklə yanaşı, fikirləri uzlaşmayan dövlətlərlə balansın qorunması (diqqətə alınmalıdır ki, birinci dönəm prezidentliyi dövründə Tramp bir neçə dəfə KXDR lideri ilə belə görüşmüşdü).

Beləliklə, proqnozlaşdırılan yeni dövr üçün xarici siyasət kursunda köklü dəyişikliklər gözləndiyi halda, əsas hədəf kimi Qərb koalisiyasının anti-Rusiya əhval ruhiyyəsini tənzimləməkdir. Bəlli olduğu və özünün də dəfələrlə açıqladığı kimi Trampın seçki proqramında yeni müharibə və ya Ukrayna cəbhəsində qəti yardımlaşma kimi bəndlər yer almır. Əksinə, Tramp üçün rəqabət hədəfi Rusiya deyil.

Paralel yanaşma, ortaq davranış...

Digər maraqlı məqam isə ABŞ ilə paralel olaraq Aİ-də də antimüharibə komandasının “iqtidara” gəlişidir. Bəlli olduğu kimi, Aİ-nin hazırki sədrliyini həyata keçirən Macarıstan və bu ölkənin baş naziri Viktor Orban çoxgedişli sülh kombinasiyası üzərində işləyir. Onun Aİ sədrliyinin icrasının ikinci günü Kiyevi ziyarət etməsi, ardından isə Moskva və Pekinə səfər etməsi göstərir ki, Ukrayna müharibəsinə baxış bucağı “köhnə qitə”də də dəyişməyə doğru yol alıb. Ən azından İttifaq çərçivəsində Macarıstanın bəzi ölkələr tərəfindən dəstəklənməsi həmin dövlətlərin də “kollektiv Qərb düşüncəsi” adı altında fərqli siyasi xətlərin icrasına yönləndirilməsindən narazı olduqlarını göstərir. Beləliklə, üst-üstə düşən maraqlar və uzlaşan mövqelər proqnozlaşdırılan situasiyanın yaranma ehtimalını gücləndirir - siyasi analitiklərin düşüncəsinə görə, paralel olaraq Aİ-də Orbanın, ABŞ-da isə Trampın sülhə yönəlik mövqeləri Ukrayna cəbhəsində silahların susmasını şərtləndirən amil kimi çıxış edəcək.

Hər iki liderin ortaya qoyduğu arqumentlər anlaşılan və kifayət qədər əsaslandırılmış səviyyədədir:

- Macarıstan müharibənin davam etməsi halında Avropada yaranacaq sosial-iqtisadi böhrandan, enerji təhlükəsizliyinin təhdid altında düşmə ehtimalından, ən əsası isə, Avropanın əsas xammal bazasından məhrum olmasından xilas olmaq, milli maraqları təhlükə qarşısına qoymaq kimi ekstremal addımlardan çəkinməyə çağırışlar edir;

- Trampın respublikaçılar üçün vahid namizəd statusu qazanmasına əsas səbəb kimi, onun Ukraynaya yardım məsələsindəki fərqli düşüncəsi göstərilir. Bəlli olduğu kimi, bu ilin dekabrında Ukraynaya milyardlarla dollarlıq yardım məhz respublikaçı konqresmenlər tərəfindən bloklanmışdı. İndiki halda məsələni kökündən həll etməkdə israrlı görünən “mühafizəkar qanad” seçicilərin diqqətini bu tezisə yönəldərək qələbəyə ümid edir.

Baydenin uğursuz addımları...

Beləliklə, artıq nəinki yalnız ABŞ-da, hətta Avropada belə post-Bayden - Tramp dönəminə ciddi hazırlıq prosesi başlayıb. Bir məsələni də diqqətdən qaçırmaq olmaz ki, indiki fərqli situasiyanın yaranmasında Baydenin “xidmətləri” böyükdür. “Demokratiya sammiti” adı altında yeni siyasi nizamın formalaşdırılması cəhdləri və ortaya çıxan uğursuzluqlar, səhv seçimlər və təsiretmə mexanizmlərinin seçilməsi, ən əsası Rusiyaya qarşı mübarizədəki səhv taktika - xüsusilə kompramisin istisna edilməsi, Orta Şərqdə ABŞ-ın nüfuzunun düşməsi, Mərkəzi Asiyaya Əfqanıstanın timsalında nəzarət funksiyasının itirilməsi Ağ Evə artıq 4 ildir ki, başçılıq edən Bayden haqqında ABŞ auditoriyalarında müsbət imic formalaşdırmayıb. Xüsusilə, Konqresin xarici yardımların ayrılması məsələsindəki fərqli mövqe göstərməsi Baydenin nüfuzuna böyük zərbə vurdu. ABŞ prezidenti Co Bayden hətta 2023-cü ilin ən uğursuz siyasətçisi belə elan edilmişdi. Qeyd olunurdu ki, amerikalıların təkcə Baydenin yaşı və vitse-prezident olduğu zaman korrupsiyada əli olması ilə bağlı deyil, həm də Yaxın Şərq münaqişəsində İsrailə dəstəyi ilə əlaqədar ciddi sualları yaranıb.

P.İSMAYILOV

Paylaş:

Baxılıb: 622 dəfə