Pensiya qaydalarının elektronlaşdırılması nə vəd edir?

Bakı:

18°C

63%

2m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Pensiya qaydalarının elektronlaşdırılması nə vəd edir?

Pensiya qaydalarının elektronlaşdırılması nə vəd edir?

11.10.2025 [10:30]

Məlum olduğu kimi, Nazirlər Kabineti (NK) “Əmək pensiyaları haqqında” qanuna dəyişikliklərlə bağlı yeni qaydaları təsdiq edib. Yeni qaydalara əsasən, əmək pensiyalarının təyin edilməsi, təyin olunmasından imtina edilməsi, yenidən hesablanması, dayandırılması, bərpası və bir növdən başqa növə keçirilməsi prosedurları və qərarlarda göstərilən məlumatların toplanması rəqəmsal platformada təsnifləşdiriləcək. Belə ki, əmək pensiyalarına dair bütün əməliyyatlar kargüzarlıqdan tamamilə uzaqlaşdırılmaqla, tam rəqəmsal keçidə inteqrasiya olunaraq Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən təqdim və ya əldə ediləcək.

Bəzi kateqoriyalar üzrə pensiya məbləğləri artacaq

NK-nın qərarına əsasən, göstərilən məlumatların Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən təqdim edilməsi həmin qərarların təqdim olunmasına bərabər tutulur. Yəni pensiya sistemi üzrə zəruri hərəkətlər e-sistemə əsaslandığından vətəndaşların şəxsi kabinet vasitəsilə bu proseslərə çıxış imkanları təmin olunacaq. Yeni sistem pensiyaların təyin edilməsi, təyin olunmasından imtina, əmək pensiyalarının yenidən hesablanması, yaxud təyinatın ləğvi və ya dayandırılması, habelə bərpası, eləcə də bir növdən başqa növə keçirilməsi üzrə qərarların verilməsində hesabatlılığı təmin etməklə, daha çevik qəbul edilməsi və nəticənin daha qısa zamanda bölüşdürülməsi baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Pensiyaların proaktiv təyin olunduğunu nəzərə alsaq elektron platforma əhatəli resurs bazası kimi əmək pensiyalarının hesablanması, yaxud yenidən hesablanması və pensiya növünü dəyişdirilməsi proseslərinin sadələşdirilməsi baxımından da əhəmiyyətlidir. Yəni, qaydalar mürəkkəb təyinetmə mexaniziminin təkmilləşdirilməsi və ümumi pensiya proseslərinin sadələşdirilməsinə imkan verəcək.

Yeni qaydaların digər bir mühüm üstünlüyü pensiya prosesləri üzrə elektronlaşdırmanın genişlənməsi sayəsində əlçatanlığın artması ilə bağlıdır. Nəticədə, ailədə pensiya alan şəxslərdən birinin müvafiq prosedurlara əsasən, qanunla müəyyən edilmiş qaydalara uyğun olaraq digər ailə üzvünə pensiya təyinatını ötürməsi, dəyişdirməsi, habelə təqaüd növünün dəyişdirilməsi, eləcə də pensiyaya çıxmaq istəyənlər üçün zəruri imkanlardan faydalanması da mümkün olacaq. Bu təyinat dəyişiklikləri isə bir çox hallarda əmək pensiyalarının yenidən hesablanması mexanizmi əsasında bəzi kateqoriyalar üzrə ümumi pensiya məbləğlərinin də artırılmasına imkan verəcək.

Əlillik dərəcələrinin təyinatı da asanlaşacaq

Pensiya sahəsində aparılan elektronlaşdırma tədbirlərinin digər bir istiqaməti əlillik dərəcələrinin qiymətləndirilməsi ilə bağlıdır. Nazirlər Kabinetinin “Əlilliyin qiymətləndirilməsi Qaydası”na etdiyi dəyişikliyə əsasən, bu sahədə də yeni qaydalar tətbiq olunacaq. Yeni qaydaların birinci istiqaməti icra hakimiyyəti orqanlarının normativ hüquqi aktlarının layihələrinin hazırlanması, razılaşdırılması, qəbul edilməsi və dərc edilməsi ilə bağlıdır. Bu daha çox texniki dəyişiklikdir. Qaydalarda ən vacib dəyişiklik isə əlillik təyinatı prosesin daha geniş elektronlaşma platformasına əsaslanmasıdır. Belə ki, elektron resurs sxeminə əsasən, əlilliyinin müəyyən edilməsi və əlilliyin müəyyən olunmasından imtina barədə qərarlarda göstərilən məlumatlar əmək pensiyaçılarında olduğu kimi Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən təqdim və əldə olunacaq.

Hökumıətin yeni qaydaları tətbiq etməkdə məqsədi əlillik dərəcəsinin verilməsi prosesinin daha sadələşdirilməsi və elektron xidmətlərdən daha çox istifadənin təmin olunmasıdır. Bu mexanizm ölkədə on minlərlə əlillik pensiyası alan şəxsin pensiya təyinatında dəyişikliyi nəzərdə tutur. Belə ki, hazırda ölkəmizdə 221 min 220 vətəndaş əlilliyə görə müavinət alır ki, onlardan təxminən 42 min nəfəri əlilliyi olan uşaqlardır. Hər il bu sosial qrup üzrə əlillik müraciətlərinin sayı artır. Ona görə də, əlillik müavinətin alınması ilə bağlı vətəndaşlar tərəfindən ünvanlanan müraciətlərə baxılması prosesində əlçatanlığı təmin etmək, daha təyinatlı qərarlar vermək, məmur təmasını tamamilə minimallaşdırmaq üçün prosesin elektronlaşdırılması zəruri hesab edilir. Bu baxımdan, NK-nın yeni qərarı əlillik üzrə müraciətlərin obyektiv araşdırılması və müavinətin təyinatı üzrə proseslərin daha da şəffaflaşmasına səbəb olacaq. Elektronlaşma əliillik dərəcələrinin alınmasını əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşacaq.

2026-cı ildə kimlərin pensiyalarında artım gözlənilir?

Pensiya sistemində elektronlaşma və digər islahatlarla yanaşı, bu sahədə, xüsusilə də, sosial yığımların bazasında genişlənmə də müşahidə edilməkdədir. Sosial təminat və sosial müdafiə xərclərinin mənbəyi həm dövlət büdcəsinin xərclərinə, həm də Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun büdcəsinə əsaslanır. Ona görə də sosial xərclərin artımında Fondun topladığı məcburi dövlət sığorta yığımları müstəsna rol oynayır. Hazırda həmin yığımlarda ötən illə nisbətdə hər ay artım dinmikası qeydə alınmaqdadır. Belə ki, 2025-ci ilin yanvar- sentyabr aylarında muzdlu işçi sayının və əməkhaqqı fondunun “ağarması” prosesi şəraitində məcburi dövlət sosial sığorta haqları üzrə daxilolmalar 4 milyard 661,4 milyon manat təşkil edib. Bu mənbədən daxilolmalar əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 12 faiz və ya 500,1 milyon manatdan çox artıb. Qeyri-büdcə təşkilatları üzrə daxilolmalar ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 13 faiz artaraq 3 milyard 113,2 milyon manat olub. Nəticədə sosial ödənişlər bazası genişlənib. Belə ki, Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) gəlirləri 9 ay ərzində 6 faiz və ya 342 milyon manat çoxalaraq 5 milyard 889 milyon manat təşkil edib. Eyni zamanda, DSMF-nin xərcləri 9 faiz və ya 481 milyon manat artaraq 5 milyard 628 milyon manata çatıb.

Sosial müdafiə sektorunda yığım bazasının genişlənməsi 2026-cı ildə sosial fondun büdcəsinin daha da artacağına təminat verir ki, bu da pensiya və müavinətlərin həcminin artımı üçün əsaslı resurslar deməkdir. Hazırda gələn ilin dövlət büdcəsi layihəsi parlamentin müvafiq komitəsindədir və yaxın günlərdə müzakirəyə çıxarılacaq. Növbəti ilin büdcə zərfinin əsas xərc istiqamətlərinə əhalinin sosial müdafiəsinin daha da gücləndirilməsi, pensiyalar, müavinətlər, təqaüdlər və digər sosial ödənişlər ilə bağlı xərclərin maliyyə təminatı da daxildir ki, bu da pensiya artımlarının maliyyələşməsi üçün büdcədə zəruri xərc resursunun formalaşacağı deməkdir.

Pensiyaların məbləğinin hansı həcmdə artacağı ilk növbədə 2025-ci ilin yekununda ölkə üzrə orta aylıq əməkhaqqının faizindən asılı olaraq müəyyənləşəcək. Cari il avqustun 1-nə olan məlumata əsasən, ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 9,5 faiz artaraq 1098,1 manat təşkil edib. İlin sonunda orta aylıq əməkhaqqının təxminən 10 faiz artacağı proqnozlaşdırılır ki, nəticədə pensiayaların artımı eyni rəqəm üzrə təmin ediləcək.

E.CƏFƏRLİ

Paylaş:

Baxılıb: 77 dəfə