Yupiterin yaranma sirri aşkar edilib
30.08.2025 [14:55]
Yaponiyanın Naqoya Universiteti və İtaliyanın Milli Astrofizika İnstitutunun fizikləri ilk dəfə göstəriblər ki, Yupiterin formalaşması xondrulların (meteoritlərdə tapılan ərimiş maddədən ibarət kiçik sferik hissəciklər) yaranmasına səbəb olub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədqiqat “Scientific Reports” jurnalında dərc olunub.
Xondrullar diametri 0,1–2 millimetr olan kiçik dairəvi damcılardır və 4,5 milyard ildən çox əvvəl yaranıblar. Onlar asteroid və kometlərin daxilində “sızdırılmaz” şəkildə saxlanılır, Yerə isə yalnız meteoritlər vasitəsilə çatırlar. Alimlər onları onilliklər boyu araşdırsalar da, yaranma mexanizmi hələ də sirr olaraq qalırdı.
“Kiçik planetlər yüksək sürətlə toqquşanda, onların daşlarında olan su ani olaraq buxara çevrilirdi. Buxar genişlənərək mini partlayış effekti yaradır və ərimiş daş materiallarını mikroskopik damcılara parçalayırdı. Elə bu damcılar da xondrullar kimi qalır və bu gün tapdığımız meteoritlərdə mövcuddur”, - deyə Naqoya Universitetinin professoru Siniti Sirono bildirib.
Nəzəriyyənin yoxlanması üçün tədqiqatçılar Yupiterin böyüməsini modelləşdiriblər və onun cazibə qüvvəsinin su ilə zəngin cisimlərin toqquşmasını necə sürətləndirdiyini izləyiblər. Məlum olub ki, proses meteoritlərdə müşahidə olunan xondrulların xüsusiyyətlərini ideal şəkildə təkrarlayır. Həmçinin nəticələr göstərir ki, xondrulların formalaşmasının pik dövrü Yupiterin nəhəng ölçülərə çatdığı vaxt, yəni Günəş sisteminin yaranmasından təxminən 1,8 milyon il sonra baş verib.
Xondrullar müəyyən mənada planetlərin formalaşma mərhələlərini göstərən “zaman möhürü” kimi qəbul edilə bilər. Alimlər qeyd edirlər ki, tapılan xondrullar arasında yaş fərqliliyi göstərir ki, oxşar proses yalnız Yupiterin deyil, digər nəhəng planetlərin (Saturn) formalaşması zamanı da baş verib.
Alimlərin sözlərinə görə, bu iş planetlərin yaranma tarixini təyin etməyin yeni yolunu təqdim edir və Günəş sisteminin necə inkişaf etdiyini anlamağa kömək edir. Ehtimal olunur ki, oxşar proseslər digər ulduzlar ətrafında da baş verir və bu, ekzoplanet sistemlərinin formalaşmasının “tarixinə pəncərə açır”.
Xəbər lenti
Hamısına bax
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 18:32
Elanlar
18 Oktyabr 17:58
Sosial
18 Oktyabr 17:57
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 17:40
Siyasət
18 Oktyabr 17:03
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 16:38
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 15:35
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 14:28
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 13:54
Xəbər lenti
18 Oktyabr 13:54
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 13:30
Gündəm
18 Oktyabr 12:39
Siyasət
18 Oktyabr 12:18
Gündəm
18 Oktyabr 11:54
Sosial
18 Oktyabr 11:47
Gündəm
18 Oktyabr 11:36
Siyasət
18 Oktyabr 11:35
Gündəm
18 Oktyabr 11:20
MEDİA
18 Oktyabr 10:45
YAP xəbərləri
18 Oktyabr 10:32
Sosial
18 Oktyabr 10:16
İqtisadiyyat
18 Oktyabr 09:51
İqtisadiyyat
18 Oktyabr 09:27
Sosial
18 Oktyabr 08:54
Ədəbiyyat
18 Oktyabr 08:40
Gündəm
18 Oktyabr 01:42
Gündəm
18 Oktyabr 01:30
Gündəm
18 Oktyabr 01:07
Dünya
17 Oktyabr 23:39
Gündəm
17 Oktyabr 23:34
Gündəm
17 Oktyabr 23:22
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 23:15
Sosial
17 Oktyabr 22:51
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 22:50
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 22:32
Dünya
17 Oktyabr 22:13
Dünya
17 Oktyabr 21:45
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 21:20
Dünya
17 Oktyabr 21:08
Dünya
17 Oktyabr 20:50
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 20:31
Sosial
17 Oktyabr 20:12
Dünya
17 Oktyabr 19:51
Gündəm
17 Oktyabr 19:49
Dünya
17 Oktyabr 19:38
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 19:10
Dünya
17 Oktyabr 18:34
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 18:09
Xəbər lenti
17 Oktyabr 18:04
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 17:50
Dünya
17 Oktyabr 17:30
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 17:26
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 17:17
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 17:04
Maraqlı
17 Oktyabr 16:52
Siyasət
17 Oktyabr 16:32
Dünya
17 Oktyabr 16:19
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 16:14
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 16:13
Dünya
17 Oktyabr 15:56
Dünya
17 Oktyabr 15:21
Din
17 Oktyabr 15:01
Hərbi
17 Oktyabr 14:51
Gündəm
17 Oktyabr 14:42
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 14:26
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 14:19
Dünya
17 Oktyabr 14:14
Dünya
17 Oktyabr 13:49
YAP xəbərləri
17 Oktyabr 13:49
Siyasət
17 Oktyabr 13:47
