Tariximizin qanlı salnaməsi

Bakı:

10°C

62%

5m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / YAP xəbərləri / Tariximizin qanlı salnaməsi

Tariximizin qanlı salnaməsi

19.03.2025 [14:43]

Namiq Əhmədov,

YAP Xəzər rayon təşkilatının sədri

1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı quberniyasının müxtəlif bölgələrində, həmçinin Şamaxı, Quba, Xaçmaz, Lənkəran, Hacıqabul, Salyan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və digər ərazilərdə daşnak erməni silahlı qrupları tərəfindən azərbaycanlılara qarşı kütləvi və amansız qırğınlar törədilmişdir. Rəsmi məlumatlara görə, bu qırğınlar nəticəsində təxminən 12 min azərbaycanlı qətlə yetirilmiş, on minlərlə insan itkin düşmüşdür.

Həmin dəhşətli günlərin şahidi olan Kulner soyadlı bir alman 1925-ci ildə Bakıda baş verən hadisələr haqqında belə yazmışdır: “Ermənilər azərbaycanlıların yaşadığı məhəllələrə girərək hər kəsi qətlə yetirir, qılıncla doğrayır, süngü ilə yaralayırdılar. Qırğından bir neçə gün sonra bir çuxurdan çıxarılan 87 azərbaycanlının cəsədlərinin qulaqları və burunları kəsilmiş, qarınları yarılmışdır. Ermənilər nə uşaqlara, nə də yaşlılara rəhm göstərmirdilər.” Gənc qadınların diri-diri divara mıxlanması, erməni qüvvələrinin hücumundan qaçaraq sığınan iki min nəfərin olduğu xəstəxananın yandırılması kimi dəhşətli faktlar da qeyd edilmişdir.

İrəvan quberniyası, Şərur-Dərələyəz, Sürməli, Qars və digər ərazilərdə azərbaycanlılara qarşı törədilən qırğınlarda iştirak edən erməni zabiti Ovanes Apresyanın xatirələri əsasında amerikalı Leonard Ramsden Hartvill “İnsanlar belə imişlər” adlı kitab yazmışdır. Apresyan kitabın müəllifi ilə söhbəti zamanı ermənilərin, ingilislərin və rusların dəstəyi ilə öz məqsədlərinə çatdıqlarını bildirərək, yalnız Bakıda mart qırğını zamanı 25 min azərbaycanlının öldürüldüyünü qeyd etmişdir. Sovet hakimiyyəti dövründə xalqın bu qanlı tarixini gizlətmək məqsədilə bir çox cəhdlər olsa da, buna müvəffəq ola bilmədilər.

Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasından sonra, soyqırımın tədqiqi üçün Fövqəladə İstintaq Komissiyası qurulmuşdur. Bu komissiya Şamaxıdakı və digər bölgələrdəki cinayətləri araşdırmış, bu faciələrin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün addımlar atılmışdır.

1918-1920-ci illərdə fəaliyyət göstərən Fövqəladə İstintaq Komissiyasının materiallarına əsasən, bu dövrdə baş verən hadisələrin dəhşəti aşağıdakı kimi təsvir edilmişdir: 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıda 8 minə yaxın dinc sakin qətlə yetirilmiş, Şamaxı Cümə məscidi də daxil olmaqla bir çox mədəniyyət abidələri yandırılmış və dağıdılmışdır. Cavanşir qəzasının 28 kəndi və Cəbrayıl qəzasının 17 kəndi tamamilə yandırılmış, əhalisi məhv edilmişdir. 1918-ci il aprelin 29-da Gümrü yaxınlığında əsasən qadınlardan, uşaqlardan və yaşlılardan ibarət 3 min nəfərlik azərbaycanlı qrup pusquya düşərək tamamilə məhv edilmişdir. Erməni silahlı dəstələri Zəngəzur qəzasında 115 azərbaycanlı kəndini dağıtmış, 3257 kişi, 2276 qadın və 2196 uşağı qətlə yetirmişdir. Ümumilikdə, bu qəzada 10.068 azərbaycanlı öldürülmüş və ya yaralanmış, 50.000 nəfər isə qaçqın düşmüşdür. İrəvan quberniyasının 199 kəndində yaşayan 135 min azərbaycanlı məhv edilmiş, kəndlər tamamilə dağıdılmışdır. Erməni qüvvələri daha sonra Qarabağa yürüş edərək, 1918-1920-ci illər arasında Qarabağın dağlıq hissəsində 150 kəndi dağıtmış və əhalisini qətlə yetirmişdir. Lakin Cümhuriyyətin süqut etməsi ilə bu tədqiqatlar dayandırılmış oldu.

Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra, xalqımızın tarixinin obyektiv qiymətləndirilməsi mümkün oldu. Ulu öndər Heydər Əliyevin 1998-ci il 26 mart tarixindəki “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” fərmanı ilə, bu hadisələrə siyasi-hüquqi qiymət verilməsi və onların tədqiqi sürətlənmiş oldu. 31 Mart tarixinin Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edilməsi ilə, xalqımıza qarşı törədilən soyqırımları və ərazi işğalları üzərinə daha da diqqət çəkildi.

1918-ci ilin mart soyqırımı, Azərbaycan tarixində və bəşəriyyətdə ən qanlı faciələrdən biri olaraq qalıb. Ermənilər əllərinə keçən fürsətlərdən istifadə edərək, dinc əhaliyə qarşı amansız qətllər törətdilər. Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri soyqırımları, XX əsrin sonlarında yenidən təkrarlanmışdır. 1992-ci ildə Xocalı şəhərində baş verən soyqırımı, minlərlə insanın qətl edilməsinə, şəhərin yerlə yeksan edilməsinə səbəb olmuşdur. Bu hadisə Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki terror və etnik təmizləmə fəaliyyətlərinin bir parçası idi.

Bu gün Prezident cənab İlham Əliyev və Heydər Əliyev Fondu soyqırımın dünya tərəfindən tanınması üçün əhəmiyyətli işlər görür və səylərini davam etdirirlər. Bununla da, erməni təcavüzünün və terrorizminin dünya miqyasında ifşası məqsədinə nail olunur. Quba soyqırımının tanınması və bu faciənin siyasi qiymətləndirilməsi mövzusunda ardıcıl addımlar atmışdır. Quba Soyqırımı Abidəsi, bu qanlı hadisəni unutmayaraq, gələcək nəsillərə bu tarixi faciəni xatırlatmaq məqsədini daşıyır. 2007-ci ildə Prezident cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə Quba şəhərində inşa edilən abidə soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə ehtiramın göstərilməsi üçün mühüm bir addım olmuşdur. Quba Soyqırımı Abidəsi təkcə Azərbaycanda deyil, bütün dünyada bu qəddar hadisənin tanınmasına və soyqırımı mövzusunun beynəlxalq səviyyədə gündəmə gətirilməsinə xidmət edir. Abidənin yerləşdiyi Quba Soyqırımı Memorial Kompleksi, 1918-ci ildə Quba və ətraf kəndlərdə törədilən soyqırımı ilə bağlı açıq hava muzeyi funksiyasını yerinə yetirir. Buradasoyqırımda həyatını itirənlərin və onlardan geriyə qalanların təsvirləri və hadisənin dəhşətlərini əks etdirən məlumatlar yerləşdirilmişdir. Prezident cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə bu abidənin açılışı, Quba soyqırımının yalnız Azərbaycan tarixində deyil, dünya tarixində də əhəmiyyətini göstərmək, həmçinin, belə faciələrin gələcəkdə təkrarlanmaması üçün bütün dünyada ədalət və insan hüquqlarının qorunması istiqamətində mübarizəni gücləndirmək məqsədini daşıyır.

Paylaş:

Baxılıb: 151 dəfə