Beynəlxalq proseslərin müasir idarəetmə sistemi: ənənələr və yeniliklər

Bakı:

20°C

73%

13m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Dünya / Beynəlxalq proseslərin müasir idarəetmə sistemi: ənənələr və yeniliklər

Beynəlxalq proseslərin müasir idarəetmə sistemi: ənənələr və yeniliklər

15.08.2014 [10:23]

XXI əsrin ilk on ilində dünyanın siyasi xəritəsində həqiqətən tektonik dəyişikliklər baş vermişdir, lakin eyni zamanda, beynəlxalq münasibətlərin idarəetmə sistemi də bir sıra əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalmışdır.
Buna görə də ‘’soyuq müharibə’’nin bitməsindən sonra beynəlxalq münasibətlərin bərpasının bu münasibətlərin idarəetmə sistemi sayəsində və ya ona zidd olaraq deyil, tamamilə ondan müstəqil şəkildə baş verməsi, eyni zamanda, beynəlxalq münasibətlərdə regional təşkilatların (Aİ, Cənub-Şərqi Asiya Ölkələri Assosiasiyası, Ərəb ölkələri liqası və s.), qeyri-rəsmi birləşmələrin (‘’səkkizlik’’ kimi) və yüksək səviyyəli işgüzar əlaqələrin (‘’qalstuksuz’’ görüşlər) nizamlayıcı rolunun artması, həmçinin, BMT-nin rolunun azalması meyili də heç də təsadüfi olmamışdır.
Beynəlxalq münasibətlərin əsas idarəetmə mərkəzi olaraq qalan BMT səlahiyyətlərinin məhdudlaşması ilə getdikcə daha çox heç bir partiyası səs çoxluğuna malik olmayan, effektiv və siyasi cəhətdən düzgün qərarlar qəbul etməsi ehtimalına az, bu qərarları yerinə yetirməsi imkanına isə praktiki olaraq malik olmayan parlamenti xatırladır. BMT-nin əsas problemi beynəlxalq münasibətlərə təsir edəcək güclü qüvvələrin yoxluğu ilə yanaşı, bu qüvvələrin yaranması və istifadə olunması səlahiyyətinə malik olmamasındadır.
Bir çox ixtisaslaşmış beynəlxalq təşkilatlar bu cür ikili vəziyyətdədir. Bir tərəfdən ümumilikdə bu təşkilatlar uğurludurlar, hər biri öz sahəsində beynəlxalq həyatın müəyyən sahələrində dövlətlərarası əlaqələrin təşkilində mühüm rol oynayır, digər tərəfdən isə tez-tez dövlətlər üçün əhəmiyyətli qərarların qəbul edilməsi və onların həyata keçirilməsinə nail olmaq imkanından məhrum olurlar. Bu isə, əlbəttə ki, onların beynəlxalq həyatdakı effektivliyi üçün heç də əlverişli deyil.
Bir sıra beynəlxalq strukturlar, xüsusilə ATƏT çətin ki, özünüidentifikasiya böhranını keçə bilər.
ATƏT Avropanın inkişafının əvvəlki mərhələsində özünün tarixi missiyasının çox hissəsini yerinə yetirib. Prinsipcə geniş ərazini və keçmiş Sovet məkanının bir sıra yeni ölkələrini əhatə edən, qərarların qəbulu ilə məşğul olan, demokratik dəyişiklik yoluna qədəm qoymuş ölkələrdə vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması və insan hüquqlarının təmin edilməsində beynəlxalq nəzarət rolunu icra edən ATƏT bəzi funksiyaları digər çoxtərəfli mexanizmlərlə müqayisədə daha yaxşı yerinə yetirmək iqtidarındadır. Qabaqlayıcı diplomatiya planında, münaqişələrin nizamlanmasında və münaqişədən sonrakı vəziyyətin bərpasında ATƏT-in potensialı tam tükənməyib.
Əslində, söhbət bu təşkilatlara idarəçiliklə yanaşı, direktiv xarakterli ciddi funksiyaların, həmçinin, öz səlahiyyətləri daxilində BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin yerinə yetirilməsi hüququnun verilməsindən getməli idi.
Elsevər Abdullayev

Paylaş:

Baxılıb: 1010 dəfə