“Taxıl OPEK”i israrlıdır...

Ana səhifə / Arxiv / “Taxıl OPEK”i israrlıdır...

“Taxıl OPEK”i israrlıdır...

28.05.2022 [10:41]

M.ABDULLAYEV

“Taxıl müharibəsi” başlayacaqmı?

Gözlənilən qlobal ərzaq qıtlığı ölkələri və beynəlxalq təşkilatları vəziyyəti stabilləşdirmək, təhlükəni sovuşdurmaq üçün təcili addımlar atmağa sövq edir. İndiki məqamda dünya üzrə əsas ərzaq məhsullarından olan taxıl pozisiyası üzrə tələb və təklif arasında kəskin disbalansı azaltmaqdan ötrü müxtəlif variantlar təklif olunur. Gündəmə gətirilən variantlardan biri də Ukraynanın anbarlarında yığılan taxılın dünya bazarlarına daşınmasının təmin edilməsi ilə bağlıdır. Söhbət Ukraynanın Qara dəniz limanlarının Rusiya qüvvələri tərəfindən blokadaya alınması səbəbindən anbarlarda istifadəsiz qalan 20 milyon ton taxıldan gedir.

“Taxıl OPEK”i genişlənir

Anbarlarda qalan Ukrayna taxılı Qara dəniz limanlarından Böyük Britaniya tərəfindən gündəmə gətirilən “yaşıl dəhliz” vasitəsilə daşına bilər. Ümumi qənaətə görə, Odessadakı limanlardan Bosfor boğazınadək təhlükəsiz zona formalaşdırılır- yük gəmiləri üçün təhlükə yaradan minalar zərərsizləşdirilir, limanların Rusiya qüvvələri tərəfindən blokadasına son qoyulur və taxıl daşınır.

Ukraynanın təşəbbüsü ilə formalaşmaqda olan “taxıl koalisiyası” və yaxud “taxıl OPEK”i icrası çətin görünən taxılın daşınması əməliyyatının reallaşdırılmasında israrlıdır. Koalisiyanın sıralarının genişlənməsi də bundan xəbər verir. ABŞ Ukraynadan taxılın “yaşıl dəhliz”lə daşınmasına dəstək verəcəyini təsdiqləyib. Dünya nəhəngi olan Çin qlobal həmrəylik təşəbbüsünə “hə” deyib. Bu günlərdə Böyük Britaniya və Litva arasında “yaşıl dəhliz” ideyasının gerçəkləşməsi ilə bağlı fəal müzakirələr aparılır. Danimarka “əməliyyatlardan kənarda qalmayacağıq” vədini verib. Niderland da koalisiyaya qoşulmağa hazır görünür. Bu ölkənin müdafiə naziri Kaysa Ollonqren bildirib ki, Amsterdam Ukrayna taxılı yüklənmiş gəmiləri müşayiət etmək üçün formalaşan koalisiyaya qoşula bilər. Bütövlükdə, taxılın daşınması üçün “yaşıl dəhliz”in açılmasını dəstəkləyən ölkələrin sayı ötən hər gün artır. Avropa İttifaqı məkanında bununla bağlı aparılan müzakirələrdə heç bir fikir ayrılığı ortaya çıxmayıb.

Danışıqlar yolu ilə, yoxsa güc tətbiq etməklə?

“Yaşıl dəhliz”in funksionallığını təmin etmək üçün, ilk növbədə, Rusiya tərəfi ilə danışıqlar aparılması təklif olunur. Başqa bir təklifə görə “yaşıl dəhliz BMT-nin egidası altında yaradılır. Danışıqlar baş tutmadıqda isə hərbi güc tətbiqindən başqa çıxış yolu qalmır. NATO-nun bayrağı altında quruma üzv dövlətlərin xüsusi missiya ilə ayıca donanması formalaşdırılır və regiona göndərilir. Hərbi qüvvələr dəhliz üçün müəyyənləşdirilən ərazilərdə minaları zərərsizləşdirəcək, Rusiyanın blokadasını aradan qaldıracaq, eyni zamanda, taxıl yüklənmiş gəmiləri marşrut boyunca müşayiət edəcəklər. Litvanın ?arici işlər naziri Qabrielus Landsberqis bu məsələni britaniyalı həmkarı Liz Truss ilə müzakirə etdiyini açıqlayıb. Ortada konkret razılaşmalar da var.

Rusiyanın narazılığı

Müharibə tərəfi olan Rusiya isə Ukrayna ilə Avropa İttifaqı ölkələri və ABŞ arasında cızılan “yaşıl dəhliz” xəritəsinə qarşıdır. Rusiyanın ayrı-ayrı dairələrində aparılan müzakirələr “təhrikedici addımlar” kimi dəyərləndirilib. Sual belə qoyulur: Qərbə Ukrayna taxılı bu qədərmi vacibdir? Şimal qonşumuzun rəsmiləri Qara dənizdə Ukrayna taxılının daşınması üçün ayrıca bir NATO donanmasının yaradılmasının yolverilməz olduğunu bəyan edirlər. Bu xüsusda fikirlərini ifadə edən Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Andrey Rudenko vurğulayıb: “Ukrayna taxılının daşınması üçün koalisiyanın yaradılması Qara dəniz hövzəsi regionunda vəziyyəti ciddi şəkildə gərginləşdirə bilər”.

Bu arada Moskvadan başqa siqnallar da gəlib. Rusiyanın BMT-n?n Təhlükəsizlik Şurasındakı daimi nümayəndəsi Vasiliy Nebenzya bildirib ki, ölkəsi Qara dənizdən taxılın daşınması üçün üç dəniz mili enində və 80 mil uzunluğunda təhlükəsiz dəhliz yaradıb. Ancaq taxıl doldurulmuş gəmilər Odessadan çıxmayıblar. Eyni zamanda, Moskva taxılla bağlı problemi özü həll etmək niyyətində olduğunu da gizlətmir.

Belə görünür ki, limanlardan Ukrayna taxılının daşınması yalnız qlobal ərzaq qıtlığı ilə bağlı olan bir məsələ deyil. Burada qarşı duran tərəflərin və onlara dəstək verən qüvvələrin hərbi-siyasi niyyətləri də açıq şəkildə özünü büruzə verir.

Paylaş:

Baxılıb: 193 dəfə