Türkiyəyə qarşı “iqtisadi müharibə”nin siyasi aspektləri...

AZ RU EN

Ana səhifə / Arxiv / Türkiyəyə qarşı “iqtisadi müharibə”nin siyasi aspektləri...

Türkiyəyə qarşı “iqtisadi müharibə”nin siyasi aspektləri...

26.11.2021 [10:48]

Qardaş ölkəni hansı proseslər gözləyir?

Türkiyədə milli valyutanın - lirənin dollara nisbətdə dəyərini itirməsi təkcə qardaş ölkədə deyil, dünya miqyasında geniş müzakirə olunur. Prosesə müxtəlif aspektlərdən yanaşılır, əsas etibarilə, məsələnin iqtisadi tərəflərinə nəzər salınır. Amma hadisənin siyasi aspektləri ilə əlaqədar suallar da diqqəti cəlb edir:

- Niyə məhz Türkiyə və niyə məhz indi?

- İqtisadi krizisin siyasi böhrana çevrilməsi ehtimalı varmı?

- Proses Türkiyənin gələcək, xüsusilə də 2023-cü il üçün milli-strateji hədəflərinə mane ola bilərmi?

- Növbədənkənar seçki ehtimalı nə qədərdir?

Bu suallara dəqiq və konkret cavab vermək üçün bir sıra məsələlərə qısa olsa da, xüsusi nəzər salmaq gərəkdir.

Məlumdur ki, Türkiyə son zamanlar dünya siyasəti və beynəlxalq münasibətlər sistemində davamlı yüksəlişə malikdir. Xüsusilə də, praqmatik strateji kurs qardaş ölkənin Avrasiyanın ayrı-ayrı geosiyasi məntəqələrində mövqeyinin möhkəmlənməsini, təsir imkanlarının artmasını təmin edib. Aralıq və Qara dəniz geoiqtisadi hövzələrində, Yaxın Şərqdə, Şimali Afrikada, Cənubi Qafqazda, Mərkəzi Asiyada, Balkanlarda böyük nüfuz qazanması Türkiyənin regional aktordan beynəlxalq supergücə çevrilməsinə geniş imkanlar yaradır. Bundan başqa, Rusiya və Çin kimi güc mərkəzləri ilə müxtəlif sahələrdə təmasların gücləndirilməsi bir sıra Qərb dairələri tərəfindən geosiyasi qısqanclıqla qarşılanır. Ona görə də Türkiyənin beynəlxalq nüfuzunun artmasının və siyasi təsir imkanlarının genişlənməsinin qarşısını almaq üçün müəyyən maliyyə alətlərindən istifadə edərək təzyiq mexanizmi formalaşdırmağa cəhd edirlər. Bunu Türkiyəyə qarşı “yeni iqtisadi müharibə” kimi səciyyələndirənlər də var. Təbii ki, qardaş ölkənin siyasi imkanları, səmərəli ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələri bu “iqtisadi dalğa”nın qarşısını almağa imkan verir. Xüsusilə, böyük həcmdə yeni investisiyaların cəlb olunması yeni maliyyə resurslarının formalaşması deməkdir. Artıq Türkiyə ilə Körfəz ölkələri arasında bu istiqamətdə fəal və səmərəli təmaslar müşahidə olunur.

Digər tərəfdən, bu prosesdən ölkə daxilində ictimai-siyasi ajiotaj yaratmaq məqsədilə istifadə olunması cəhdləri də diqqəti cəlb edir. Məqsəd hakimiyyət ilə vətəndaşlar arasında narazılıq yaratmaqla siyasi sistemə, ictimai mühitə kənar müdaxilə imkanları formalaşdırmaqdır. Digər tərəfdən, bu səylərin növbədənkənar seçki keçirilməsi zəmini yaratmaq məqsədinə xidmət etdiyini vurğulayanlar da var. Amma reallıq budur ki, iqtisadi krizisin siyasi böhrana çevrilməsi müşahidə edilmir.

Bu gün biz bir çox inkişaf etmiş Avropa ölkəsində sosial və iqtisadi səbəblərdən kütləvi nümayişlərin keçirildiyini, hakimiyyət ilə vətəndaşlar arasında ziddiyyətlərin artdığını, ictimai-siyasi kataklizmlərin şiddətləndiyini görürük. Amma qardaş ölkədə hakimiyyətin düzgün ictimai-siyasi strategiyası, o cümlədən vətəndaşların iqtisadi və siyasi məsələlərə şüurlu yanaşması, iqtidarla həmrəylik nümayiş etdirməsi Türkiyə dövlətinin kənar planların - qaranlıq ssenarilərin qarşısını almasına imkan verir. Çünki ictimai rəyə yaxşı məlumdur ki, bu ssenarilər Türkiyə hakimiyyətinə deyil, dövlətinə qarşı yönəlib.

Ümumiyyətlə, iqtisadi kataklizmlər şəraitində əmin-amanlıq və həmrəyliyin təmin olunması Türkiyənin ictimai-siyasi sabitlik modelini nümayiş etdirir. Elə ona görə də güclü mərkəzi hakimiyyət, qətiyyətli ictimai dəstək amilləri Türkiyədə növbədənkənar seçkilərin keçirilməsi ehtimalını istisna edir. Bütövlükdə, hazırkı şəraitdə həm daxili, həm də xarici siyasətdə yeni dövrün reallıqlarına və müasir çağırışlara uyğun müstəqil strateji kursun davam etdirilməsi, Qərbin bəzi dairələrinin Türkiyəyə qarşı ssenarilərinin - hazırkı oyunların içərisində yer almayan müttəfiqlərlə iqtisadi təmasların sıxlaşdırılması Türkiyənin perspektiv milli-strateji, o cümlədən 2023-cü il hədəflərinə doğru inamla irəliləyəcəyini proqnozlaşdırmağa imkan verir.

N.QƏLƏNDƏRLİ

Paylaş:

Baxılıb: 554 dəfə